Fair trade bonen, what else?



Afbeelding: we-ew.com

Laatst is er een filmpje opgedoken van Solidar, een organisatie die opkomt voor de belangen van ondermeer koffiebonen-boeren. Het filmpje is een parodie op de reclamecommercial van Nespresso. In het spotje wordt George Clooney opgeroepen de samenwerking met Nespresso te stoppen, zolang het bekende - en dure - koffiemerk geen fair trade bonen gebruikt. Ik vermoed dat Nespresso hier niet blij mee is en het filmpje van Solidar wilt verbieden. Hoe dat te doen?

 Hoewel je op het eerste gezicht de reclame-wetgeving erbij zou willen pakken, is dit niet op deze casus van toepassing. Reclame is iedere mededeling bij de uitoefening van een commerciële, industriële of ambachtelijke activiteit of van een vrij beroep ter bevordering van de afzet van goederen of diensten. Nu Solidar geen producten verkoopt, zichzelf niet aanprijst in het filmpje en niet het doel heeft winst te maken, maar louter de belangen van koffiebonen-boeren behartigt, is ons spotje niet aan te merken als reclame in wettelijke zin. En mocht de commercial al onder de definitie vallen, dan zouden we vastlopen op het begrip 'concurrent' dat in de wetten an sich voorkomt. Solidar en Nespresso zijn geen concurrenten. Overigens kan een organisatie als Solidar prima reclame maken, maar dat is hier niet het geval en/of niet in wettelijke zin.

Hoe dit nu op te lossen? Wat is er feite aan de hand? Het merk Nespresso wordt in een slecht daglicht gezet. Het merkenrecht is dus geen slechte keuze. Behalve octrooirechtelijk, zit Nespresso ook het merkenrecht betreft juridisch dicht getimmerd. Zo heeft Nespresso ondermeer het woordmerk 'Nespresso' in de Benelux en een internationaal beeldmerk van het logo laten registreren.

Volgende art. 2.20 lid 1 sub d BVIE kan een merkhouder ieder gebruik van zijn merk verbieden, indien het teken anders gebruikt wordt dan ter onderscheiding van goederen of diensten en door dat gebruik zonder geldige reden afbreuk wordt gedaan aan de reputatie van het merk.

Dat het teken wordt gebruikt is vrij simpel. Hoewel aan het gebruik van het beeldmerk valt te twijfelen (het logo is in het Solidar-spotje net anders vormgegeven), kan met zekerheid worden gesteld dat het woord(merk) 'Nespresso' op het bord staat.

Ook wordt afbreuk gedaan aan de reputatie van het merk Nespresso. Aantasting van het kooplustopwekkend vermogen kan volgens de rechter beschouwd worden als zodanig. Daarnaast was er een aantal jaar geleden een man die een klachtensite exploiteerde over Hogeschool InHolland met het logo InJeHolland. De klachtensite an sich werd al aangemerkt als afbrekend voor de reputatie.

Een geldige reden om van een merk gebruik te maken heb je als je een zodanige noodzaak hebt juist dat teken te gebruiken, dat van jou in redelijkheid niet kan worden gevergd dat je je van dat gebruik onthoudt. Hoewel het gebruik van het teken van InHolland afbreuk deed aan de reputatie van de Hogeschool, had de man geen geldige reden voor dat gebruik. Het was voor de man niet noodzakelijk voor de klachtensite het logo van InHolland te gebruiken, aldus de rechter.

Greenpeace beriep zich op het recht op vrije meningsuiting toen de Staat had vroeg het gebruik van hun logo te staken. Greenpeace gebruikte het logo van de Staat om een eigen campagne aan te prijzen waar de Staat volgens haar te weinig aan deed. Een koekje van eigen deeg, zeg maar. De Staat voerde aan dat de vrijheid van meningsuiting kan worden ingeperkt door een merkrecht. Dat is juist, maar ook intellectuele eigendomsrechten hebben zo hun beperkingen. Een daarvan is de parodie. Op grond hiervan kon de Staat zich niet beroepen op haar merkrecht.

In de Nijntje-zaak van laatst kon ook Dick Bruna zich niet beroepen op zijn merkrecht. De illustrator van de parodieen op Nijntje had zich op de (in het merkenrecht niet wettelijk vastgelegde) parodie-exceptie beroepen en dit beroep was gehonoreerd. Echter, niet elke parodie kan het merkenrecht het zwijgen opleggen. Het moet gaan om niet concurrerend gebruik met een humoristische bedoeling. Daarnaast moet er voldoende afstand worden bewaard tot een merk en mag er geen verwarringsgevaar optreden.

Als we aan deze voorwaarden toetsen, lijkt het erop dat ook Nespresso geen beroep kan doen op haar merkrecht. Solidar concurreert niet met Nespresso en doordat duidelijk is dat het spotje niet van Nespresso afkomstig is, wordt een zekere afstand tot het merk bewaard en treedt er geen verwarringsgevaar op. Ook is er sprake van een humoristische bedoeling (wat niet vereist dat iedereen het grappig hoeft te vinden).

Heeft de parodie in Nederland wel erg veel terrein gewonnen? Kan zelfs een bekend merk als Nespresso zich niet tegen dit soort grappen verzetten? Het enige wat ik Nespresso dan ook kan adviseren om het spotje tegen te gaan, is fair trade bonen te gaan gebruiken.