Mosterd na de maaltijd!?

Afbeelding: Martien Bos

Hoe juridisch relevant is Peter R. de Vries?

Inleiding

Peter R. de Vries - wie kent hem niet? Is het niet om zijn eigen televisieprogramma, dan is het wel om zijn serieuze voorkomen en nasale stem, die overigens door zowel Kopspijkers als De TV Kantine zijn gepersifleerd. Door het opsporen van één van de ontvoerders van Freddy Heineken en zijn succesvolle bijdrage aan de Puttense moordzaak[1] is De Vries een gerespecteerd misdaadverslaggever. De zaken Holloway en Koos H. leverden hem laatste jaren veel publiciteit op, evenals zijn onderzoek naar Maria Mosterd, auteur van het boek Echte mannen eten geen kaas[2]. Maar hoe relevant zijn de onderzoeken van Peter R. naar deze zaken geweest op juridisch niveau? En neemt De Vries de regelgeving omtrent opsporing en strafrechtelijke vervolging wel in acht? Of weegt de uitingsvrijheid van een burger in de hoedanigheid van een misdaadverslaggever, niet zijnde een opsporingsambtenaar, in dit geval zwaarder?

In dit artikel wordt ingegaan op de relevantie van de onderzoeken van Peter R. de Vries naar Maria Mosterd en de zaak Holloway. Vervolgens zal het spanningsveld tussen de strafprocesrechtelijke regelgeving en de uitingsvrijheid duidelijk worden gemaakt aan de hand van de onderzoeken naar de zaken Koos H. en de ‘Hyves pedo’.

Maria Mosterd

Maria Mosterd werd in 2008 bekend bij het grote publiek met haar boek Echte mannen eten geen kaas. Hierin vertelt zij het autobiografische verhaal over haar jaren in de handen van een loverboy. Het boek wordt een bestseller. Iedereen is vol lof over het boek van Maria Mosterd en heeft met het meisje te doen. Twee jaar later komen echter de kritieken. Misdaadverslaggever Hendrik Jan Korterink bundelt zijn twijfels in een boek, genaamd Echte mannen eten wél kaas.[3] Ook Peter R. de Vries ruikt onraad en start een onderzoek naar de betrouwbaarheid van Maria Mosterd en het waarheidsgehalte van haar boek. Zo betwijfelt De Vries of de pooier van Maria, Manou - die destijds nog een tiener was, aan het hoofd kan staan van een internationaal crimineel netwerk. Ook vraagt Peter R. zich af hoe een meisje vier jaar lang kan spijbelen zonder dat iemand daar iets van merkt. Naar aanleiding van een ‘onthullende reportage’ is De Vries te gast bij De Wereld Draait Door. Wat Peter R. dwars zit is dat “de gehele Nederlands pers het verhaal van Maria als zoete koek heeft geslikt en nooit kritische vragen aan haar heeft gesteld”, zo vertelt hij tijdens het programma. Hierop stelt Matthijs van Nieuwkerk onze misdaadverslaggever zelf een kritische vraag: wat is de misdaad? Want daar mag je vanuit gaan bij iemand die zichzelf misdaadverslaggever noemt[4], niet waar? Menig Nederlander mag dan smullen van de broodjes aap van Peter R. de Vries - kritische vragen mogen en moeten worden gesteld.

Er dienen hier verschillende verhoudingen te worden onderscheiden.

1. Het doen overkomen van een verhaal als ware het echt gebeurd, terwijl dat niet (helemaal) zo is. Kan Maria Mosterd hier zelf aansprakelijk voor worden gehouden of is dat wellicht haar uitgever Van Gennep? Een dergelijke schakel kan verantwoordelijk worden gehouden voor uitingen van een auteur.[5] Deze misdaad zou haar grondslag kunnen vinden in art. 334 Sr (leugenachtige berichtgeving).

2. De strafrechtelijke aansprakelijkheid van Maria jegens haar pooier is weer een ander verhaal. Manou heeft aangifte gedaan tegen Maria van smaad en laster.[6] Of Maria hiervoor kan worden veroordeeld is afhankelijk van het waarheidsgehalte van haar boek. Als de jongen haar daadwerkelijk gedwongen heeft te werken als prostituee, beschuldigt Maria hem daar niet onterecht van. Tot op de dag van vandaag is de jongen echter nog niet veroordeeld. Sterker nog: Maria heeft nooit aangifte gedaan. Ook zou Manou, indien deze niet haar pooier was, zich kunnen beroepen op het recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven ex. art. 8. EVRM, en daarmee het recht op eer en goede naam?[7]

3. Een belangrijkere vraag is of Peter R. ‘zo maar’ iemand mag beschuldigen van bovengenoemde strafbare feiten. En is dat dan ‘zo maar’ of is zijn kritiek gegrond? Hoe absoluut is de uitingsvrijheid van onze misdaadverslaggever? Of is Peter R. de Vries nu zelf strafrechtelijk te vervolgen?[8]

De zaak Holloway

Het onderzoek van Peter R. de Vries naar de betrokkenheid van Joran van der Sloot bij de zaak Holloway leverde de misdaadverslaggever een Emmy Award op. Maar zijn juristen er ook zo over te spreken? In aanloop van de uitzending was in de kranten te lezen dat ‘Peter R. de Vries de zaak Holloway had opgelost’. Joran van der Sloot zou er gloeiend bij zijn en alles zou duidelijk worden, aldus De Vries. Ook dit verhaal wordt weer geslikt als zoete koek. Peter R. presenteert de verhalen van Joran als waar. Opmerkelijk, aangezien Joran gedurende de opnames onder invloed lijkt te zijn van drugs. Om nog maar niet eens over de presumptio innocentiae[9] te beginnen. Maar al zouden we de uitingen van Joran geloven en deze meetellen als bewijs, dan nog zou hij vrijuit gaan. Natalie Holloway is dan immers ‘zelf’ doodgegaan, aangezien zij veel genotmiddelen tot zich had genomen en zonder Jorans toedoen later onwel is geworden en is overleden. Vervolgens zou iemand anders dan Joran haar in het water hebben gegooid en doen verdwijnen. Ik herhaal: waar zit de misdaad? Natuurlijk zal je, op grond van dit ‘bewijs’, Joran van der Sloot kunnen aanklagen wegens dood door schuld[10], doodslag[11] door een nalaten of medeplichtigheid aan het doen verdwijnen van een lijk[12], maar in ieder geval niet voor moord[13], zoals Peter R. de Vries beweert. Bij Jorans verhaal ontbreekt immers de voorbedachte rade.

Een andere aantekening die ik graag wil maken, is dat de verklaring van Joran - in het hypothetische geval dat die mocht meetellen als bewijs, Peter R. de Vries het beginsel unus testis nullus testis[14] vergeet, welke is vastgelegd in art. 342 lid 2 Sv. Jorans ‘bekentenis’ is namelijk de enige verklaring. Bovendien zou Peter R. gezien de Puttense moordzaak als geen ander moeten weten dat bekentenissen niet altijd waar zijn.[15]

Koos H.

Tegen de uitspraak van de rechtbank Amsterdam[16] in heeft Peter R. de Vries 11 april jl. opnames – die met een verborgen camera zijn gemaakt, van de tot levenslang veroordeelde kindermoordenaar Koos H. toch uitgezonden. Weliswaar was deze uitspraak vreemd, aangezien de rechtbank geen bezwaren zag de beelden openbaar te maken, nu vast staat dat Koos H. niet meer vrij komt en mogelijke herkenning in het openbare leven dus geen rol speelt, maar toch van mening was dat de beelden niet mochten worden uitgezonden. Niet zo slim van Peter R. de Vries. Rechters zijn daar niet blij mee. Wat ik me afvraag is waarom Peter R. de Vries de opnames wilde uitzenden en ook heeft uitgezonden. In zijn reportage ‘onthulde’ Peter R. onder andere dat Koos H. de moorden op drie meisjes bekende en er nog drie moordplannen gepland stonden, maar nooit ten uitvoer waren gebracht. Wat voor een bijdrage levert deze informatie aan het proces van een kindermoordenaar die al tot levenslang is veroordeeld? Mosterd na de maaltijd!

Overigens kan hier een vergelijking worden gemaakt met het Breekijzer-arrest.[17] en 3:296 BW, over de onrechtmatige daad respectievelijk rechtsvorderingen. Het verschil in casus is echter alleen dat benadeelde in de Breekijzer-zaak geen kindermoordenaar is en Koos H. wél. Dit zou er aan in de weg kunnen staan dat laatstgenoemde bescherming geniet op grond van art. 8 EVRM.[18] Het belang van de uitingsvrijheid van De Vries zou dan zwaarder wegen dan het belang van privacy van Koos H. Echter, is er nog een publiek belang voor vertoning van de beelden nu betrokkene reeds is veroordeeld? Hierin worden Storms als maker van het televisieprogramma Breekijzer beperkingen van de uitingsvrijheid opgelegd bij het bedrijven van zogenaamd ‘overvalsjournalistiek’. Deze beperkingen vinden hun wettelijke grondslag in artikel 6:162

Opmerkelijk blijft toch waarom Peter R., al zou Koos H. geen bescherming toekomen krachtens art. 8 EVRM, de beelden tegen een rechterlijke uitspraak in uitzendt, terwijl Koos H. al veroordeeld is tot levenslang. De oplossing is wellicht toch te vinden is dit Breekijzer-arrest. De Hoge Raad stelt hier namelijk dat dit programma “niet is gericht op het signaleren van misstanden of het voorlichten of waarschuwen van consumenten, maar enkel de aantrekkelijkheid voor het grote publiek van het programma beoogt te verhogen”. Hiermee zouden we de handelingen van Peter R. de Vries kunnen verklaren.

Hyves pedo

In een opname[19] van Peter R. de Vries is de gearrangeerde ontmoeting te zien tussen een twaalfjarige jongen en een ogenschijnlijke kinderpedofiel. In opdracht van Peter R. de Vries heeft het jongetje, Danilo, via Hyves deze afspraak gemaakt. Na wat gebabbel over een speeltje komt De Vries uit de bosjes en beschuldigt de man ervan voornemens te zijn met Danilo seksuele handelingen te gaan verrichten. De Vries geeft aan bewijs te hebben, te weten de opgenomen gesprekken tussen de man en Danilo. De ‘Hyves pedo’ verdedigt zich met de mededeling dat er tussen zeggen en doen bij hem een groot verschil zit. De vraag rijst nu natuurlijk of de omstandigheden een gerechtvaardigde aanhouding van de man met zich meebrengen. Hoe ver reikt wederom de vrijheid van meningsuiting? Mag je zeggen wat je wilt? Of wordt de uitingsvrijheid in dit geval begrensd door het strafrecht? Zeggen is anders dan doen, maar het kan wel lijden tot voorbereiding van - of poging tot ontucht. Heeft Peter R. de Vries hiermee een misdaad gesignaleerd of voorkomen, of kan Peter R. de Vries er zelf één worden verweten, te weten uitlokking? Krachtens art. 47 lid 1 onder 2 Sr wordt ook als dader van een strafbaar feit gestraft zij die het feit opzettelijk uitlokken.

Een cruciale vraag is ook of Peter R. de Vries wel bevoegd was tot aanhouding van de Hyves pedo. Peter R. de Vries mag dan handelen in de hoedanigheid van een misdaadverslaggever – hij blijft voor de wet gewoon ‘burger’. Op grond van art. 52 Sv is ieder, en daarmee dus ook burgers, bevoegd den verdachte aan te houden in geval van ontdekking op heterdaad. Nu de Hyves pedo niet reeds aan ontucht begonnen was, kan hij dáárvoor niet worden aangehouden. Wel kan hij wellicht worden aangehouden voor het voorbereiden daarvan of een poging tot -. Hiervan kan de man immers op grond van een redelijk vermoeden van schuld[20] wel als verdachte worden aangemerkt. pedo. Peter R. de Vries mag dan handelen in de hoedanigheid van een misdaadverslaggever – hij blijft voor de wet gewoon ‘burger’. Op grond van art. 52 Sv is ieder, en daarmee dus ook burgers, bevoegd den verdachte aan te houden in geval van ontdekking op heterdaad. Nu de

Ondanks dat de Hyves pedo op grond van Peter R. de Vries’ bevindingen is opgepakt en veroordeeld, blijven de volgende punten twijfelachtig:

- Is het bewijs rechtmatig verkregen? Bijstand aan opsporing door burgers mag in casu niet worden verleend, nu er geen sprake is van een misdrijf in georganiseerd verband[21], dan wel een terroristisch misdrijf[22]. Bovendien zou een dergelijke bijstand slechts bij bevel van de officier van justitie kunnen worden overeengekomen. Echter, in casu heeft Peter R. de Vries zelf de inwinning van informatie gestart.

- Nu er sprake is van een vraag van verhoor zou normaal gesproken de cautie[23][24] moeten worden gegeven. Aangezien deze vraag echter gesteld wordt door een burger wordt de cautie achterwege gelaten. Het verkregen bewijs mag niet meetellen nu verdachte door het niet geven van de cautie in zijn verdediging is geschaad.

Afsluiting

Tot slot wil ik eindigen met de afsluiting waar elke uitzending van Peter R. de Vries mee eindigt: kijk volgende week weer, dan heeft u in ieder geval een alibi. Hier spreekt Peter R. de Vries zichzelf én de wet tegen. Hoeveel verdachten - die zeiden tijdens het delict waarvan zij verdacht werden thuis tv zaten te kijken in hun eentje, konden zichzelf daarmee geen alibi verschaffen?

Eén ding is zeker: Peter R. de Vries mag dan een gedreven misdaadverslaggever zijn - van rechten lijkt hij in ieder geval géén kaas te hebben gegeten.

Suzanne van Duijn (1988) is masterstudent Informatierecht aan de UvA. Zij is tevens hoofdredactrice en blogger van Alibi.

---

[1] HR 26 juni 2001, LJN AA9800, NJ 2001, 564.

[2] Maria Mosterd, Echte mannen eten geen kaas, Amsterdam: Van Gennep 2008.

[3] Hendrik Jan Korterink, Echte mannen eten wel kaas, Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2010.

[4] Peter R. de Vries’ programma heet ‘Peter R. de Vries misdaadverslaggever’.

[5] Onrechtmatige daad VII (Schuijt), aant.167. Mogelijk vloeit toepassing voort uit de doorwerking van art. 53 Sr in het burgerlijk recht. Vgl. de noot van Schuijt bij Hof Amsterdam 16 oktober 1997, Mediaforum 1998-1, nr. 2 (NIVO vs. Van der Velde e.a.)

[6] zoekterm: ‘Manou’, ‘aangifte’ en ‘Maria’.

[7] EHRM 28 april 2009, appl. 39311/05, NJ 2009, 522 (Karakó).

[8] HR 6 januari 1995, NJ 1995, 422.

[9] Onschuldig tot het tegendeel bewezen is.

[10] Art. 307 Sr.

[11] Art. 287 Sr.

[12] Art. 151 Sr.

[13] Art. 289 Sr.

[14] Eén getuige, geen getuige.

[15] Bij deze zaak – uitgebreid behandeld door Peter R. de Vries, was er sprake van een kennelijk valse bekentenis.

[16] Rb. Amsterdam 9 april 2010, LJN BM0001.

[17] HR 2 mei 2003, NJ 2004, 80.

[18] HR 21 januari 1994, NJ 1994, 473.

[19] zoekterm: ‘Peter R de Vries’ en ‘Hyves pedo’.

[20] Art. 27 Sv.

[21] Art. 126v Sv.

[22] Art. 126zt Sv.

[23] Art. 29 Sv.

[24] HR 2 oktober 1979, NJ 1980, 243.

Modellenrecht

Foto: tifbd.com

Ik ben een liefhebber van modellen. Niet de juridische variant, maar de fotomodellen in bladen en op de catwalk. Sommige modellen hebben exclusieve contracten bij grote merken. Hiermee verbinden zij hun gezicht voor een bepaalde periode aan een merk. Een bekend voorbeeld is Lonneke Engel. Zij was van 2000 tot 2006 het gezicht van (en alleen van) Ralph Lauren. Maar wat staat er nu echt in zo een exclusief modellencontract? Welke juridische constructie bestaat er tussen fotomodel en merk?

Verkocht Lonneke haar portretrecht - verkapt als overdraagbaar vermogensrecht - aan Ralph Lauren? Op die manier zal Ralph Lauren zich kunnen verzetten tegen een ieder die het portret van Lonneke gebruikt, daar het hier om verzilverbare populariteit gaat. Lonneke zou immers geld kunnen verdienen aan haar portret (en dat doet ze ook al). Geportretteerde kan zich in beginsel alleen verzetten bij een redelijk belang tegen publicatie. Dit redelijk belang wordt aangenomen indien er verzilverbare populariteit is. Het portretrecht zelf is echter niet overdraagbaar. Echter, indien je je portret laat registreren als portretmerk kun je je portretrecht indirect toch overdragen. Een merkrecht is immers overdraagbaar.

Vormt Lonneke's portret een portretmerk, waarvan Ralph Lauren de merkgerechtigde is? Ieder ander zou voor publicatie en openbaarmaking van het portret van Lonneke dan eerst de toestemming van Ralph Lauren moeten krijgen.

Wat ik me afvraag is of Lonneke wel gerechtigd blijf zich te beroepen op haar eigen portretrecht. Haar portretmerk is immers in handen van Ralph Lauren. Draag je bij een indirecte overdracht van je portretrecht, namelijk via overdracht van een portretmerk, ook je portretrecht over? Maar die was toch niet overdraagbaar? Zijn er dan twee gerechtigden tot een portret?

Of is er gewoon sprake van een overeenkomst op basis van het contractenrecht? Een soort concurrentiebeding wellicht?

Been stupid?

Naar aanleiding van mijn 'real me'-fase creëerde ik bovenstaande foto. Ik postte deze bij mijn column over 'echte' blogs en 'echte' vrouwen.

Ik zeg nu wel heel leuk dat 'ik bovenstaande foto creëerde', maar ben ik wel de maker? Of jat ik slechts het concept van Diesel's 'Be Stupid' campagne? Ben ik gerechtigd tot het plaatsen van deze bewerkte foto?

Duidelijk is dat ik de foto zelf heb gemaakt (laten maken), met mijn eigen camera nota bene. Ik zelf ben de geportretteerde. Ik zelf heb de tekstjes erbij 'geschreven'. De tekstjes die ik heb van Diesel. Mag ik die tekstjes overnemen, en daarmee de foto plaatsen?

Het is aannemelijk dat op de teksten van Diesel auteursrecht rust en Diesel daarvan de rechthebbende is. Mag ik deze tekstjes dan wel zonder toestemming verder openbaar maken? Kan ik me hier beroepen op een citeer- of parodie-exceptie? What about het portretrecht? Vrees dat die vlieger slechts opgaat indien ik door Diesel als model was gekozen...

Of creëer ik soms een nieuw werk, wat door bewerking van een oud werk ontstaat?

Kunnen de teksten uit de campagnes van Diesel ook onder diens merkenrecht vallen? Mocht ik het logo wel blindelings overnemen, of is dat juist een teken dat ik het concept niet probeer te jatten, en toegeef dat ik het heb overgenomen van Diesel? Ik vrees wederom van niet.

Been stupid... But Stupid had the balls! Jatten mag, zolang er niemand achter komt!

Parfumparty: een juridisch feest

Foto: hoogenhaak.nl

Laatst werd ik uitgenodigd voor een Parfumparty. Tupperware-achtig, maar dan met luchtjes. Helaas kon ik niet aanwezig zijn, maar mijn juridische radar vierde wel feest: de uitnodiging barstte van de intellectuele eigendomsrechtelijke vraagstukken. Dit stond er in:

De parfum van FM Group (www.fmgroup.be) komt uit dezelfde fabriek als de parfum die jij bij de ici paris of douglas enz. koopt. Alleen de parfum zit in een standaard flesje en doosje. Ze hebben geen dure winkel of reclames met modellen die ze in moeten huren. En verder zit er op de NAAM van de parfum (bijv. Gucci/ Hugo Boss) alleenrecht (patent) wat veel geld kost. Ongeveer 30procent van het flesje parfum in de winkel betaal je voor dat alleenrecht. De parfums bij FM Group zijn daarom genummerd en dat nummer staat op het flesje wat
je koopt. Er zijn folders (zie bijlage) waarbij je wel de namen van de parfums ziet, en welk nummer daaraan gekoppeld is. Op de GEUR zit namelijk geen alleenrecht. Zo kan je op parfum dus een hoop geld besparen en het luchtje is identiek aan hetgeen wat je bij ici paris zou kopen. Ze verkopen niet alleen parfum, maar nog veel meer (geparfumeerde) producten, zie de bijlage! (De roodgekleurde geuren zijn onze nieuwste geuren in het assortiment!)

Waar ik als ie-jurist in spe vraagtekens bij zet:

1. Komen de luchtjes uit dezelfde fabriek als de parfum van Ici Paris en Douglas?
2. De luchtjes van FM group zitten in een 'standaard flesje en doosje'. Het auteursrecht daarop wordt dus in ieder geval niet geschonden.
3. Op de naam (een merk) zit wel alleenrecht, maar krachtens het merkenrecht. Een octrooirecht, patent in de volksmond, rust op een uitvinding. Een merknaam is dat niet. Met alleenrecht wordt bedoeld dat de merkhouder als enige het recht toekomt dat merk te voeren.
4. Waaruit blijkt dat het 'alleenrecht' 30% kost van de prijs van 'parfum in de winkel'?
5. Op de lijst kun je zien op welk parfummerk het luchtje is 'geïnspireerd'. Sprake van onrechtmatige slaafse nabootsing, dan wel een andere vorm van ongeoorloofde mededinging?
6. Zit er op een geur geen alleenrecht? Onduidelijk is of FM group met alleenrecht nu een merkrecht of octrooi bedoelt. In dat geval moet eerst worden uitgesloten of er een geurmerk respectievelijk octrooirecht op een geur kan bestaan. De Hoge Raad heeft in ieder geval wél geoordeeld dat er auteursrecht op een geur kan bestaan. FM group kan dan niet zo maar de betreffende geur gebruiken.
7. Er wordt gesproken van een 'identieke' geur. Inbreuk op auteursrecht (of een merk- of octrooirecht) ligt voor de hand. Onrechtmatige slaafse nabootsing wordt hiermee echt aannemelijk gemaakt, daar FM group het vereiste verwarringsgevaar zelfs bewust in de hand werkt. Dat de luchtjes van FM group opvallend goedkoper zijn staat dit verwarringsgevaar niet in de weg.
8. Hoe kun je spreken van 'onze nieuwste' geuren als aan 'nieuwheid' duidelijk niet is voldaan en FM group zich daarvan bewust lijkt te zijn?

Maar de allergrootste vraag die ik toch wel wil stellen is de volgende. Hoe kan het dat FM group zich nog steeds op deze manier voortzet? Heeft iemand wel eens juridische stappen ondernomen tegen FM group?

Waar ik als voormalig Taal&Communicatie-student vraagtekens bij zet laat ik buiten beschouwing. En, ik weet dat het makkelijker is kritisch te zijn dan een goedlopend parfumbedrijfje op te zetten. Misschien eens een jurist om advies vragen?

The Social Network

Foto: brajeshwar.com

Gister keek ik eindelijk The Social Network - de film over hét sociale netwerk; Facebook. Ik ben een ware Facebook-liefhebber, dus die film moest ik gezien hebben. Toen na een half uur bleek dat de film bovendien barstte van het intellectuele eigendomsrecht had ik er nog een argument bij. Want laat ik dáár nou ook een ware liefhebber van zijn.

Iets minder lief heb ik het taalgebruik (een andere liefde) in de film. Want 'intellectuele eigendomsrechten' is zo breed, niet? Ooit iemand aangeklaagd wegens 'diefstal van intellectuele eigendomsrechten'? Kies liever een specifiek auteursrecht, dan wel octrooirecht. Als je dan toch wat jat, moet je het goed doen ook. Maar kunnen we de dief pakken?

Het lijkt best aannemelijk dat de broertjes Winklevoss een dergelijk recht zouden hebben. Voor een auteursrecht geldt immers dat je je 'werk' moet hebben geuit, en dat hebben ze, zij het wel in een kleine kring. Dit maakt het moeilijker voor het bewijsrecht, evenals het feit dat de Winklevossen hun idee niet daadwerkelijk vastgelegd hebben.

De sfeer van techniek was nooit auteursrechtelijk beschermd, maar computerprogramma's en voorbereidend materiaal zijn dat wel.

Toch heeft Zuckerberg ook zeker een poot om op te staan. Hij heeft nooit de codes van de broertjes Winklevoss gebruikt voor Facebook. Bovendien had hij, naar eigen zeggen, als enige de kennis en creativiteit om Facebook te doen slagen.

Dit roept bij mij een andere vraag op: is de gedachte 'dat je dit zelf had kunnen verzinnen' genoeg om het inventiviteitscriterium van het octrooirecht niet te vervullen? Ik denk het niet. Zoals Zuckerberg zo mooi zegt; als je het zelf kon verzinnen, waarom heb je het dan niet gedaan?

Het is de vraag of een beroep kans van slagen heeft. Wie zich immers laat inspireren door een idee, maar er een ander werk van maakt komt een eigen recht toe. Daarom kon Expeditie Robinson blijven bestaan na Big Brother en is Hyves in Nederland een succes geworden.

Ander leuk vraagstuk: kan Zuckerberg worden aangeklaagd wegens belediging van Erica op zijn blog? Hoe ver reikt de vrijheid van meningsuiting wat bloggen betreft? Moraal van dit verhaal: The Social Network kan juridisch gezien nog veel dieper worden uitgewerkt.

I ♥ Legal News

Foto: McDonalds.com

Een doorn in het oog toen ik vanmorgen de nieuwe advertentie van McDonalds zag. I heart New York... - tot nu toe niets dan goed - ...Crispy! I heart New York Crispy? Schande! Niet die burger an sich - zal best lekker zijn, maar het gebruik van het I heart New York-teken. Want mag je dat logo zo maar gebruiken?

Nu ik er over nadenk had mijn juridische alarmbel al veel eerder kunnen gaan rinkelen. Jan Alleman gebruikt het teken om de haverklap. Er zijn tegenwoordig t-shirts met I heart Girlscene, I heart Paris, I heart me, I heart moNeY, I heart pussy money weed, of waar je ook van mag houden. Een bedrijf heeft het I heart-concept zelfs in haar handelsnaam én logo gestoken: I Love Fashion News, met als logo I heart Fashion News. Inmiddels zijn er ook - van hetzelfde bedrijf - I Love Beauty News, I Love Vacature News, en zelfs I Love Baby News (do I?). Is het gebruiken van het I heart-concept rechtmatig? Verschil met de McDonalds-casus is dat bovenstaande logo's het 'NY' achterwege late. Gaat McDonalds, hoewel zij New York uitschrijven, daarom een stapje verder? Is er een licentie nodig voor gebruik?

Of gebruik van het I heart (NY)-teken eventueel onrechtmatig kan zijn, hangt af van de vraag of het concept is geregistreerd als merk. De vraag die zich híerbij oproept, is of 'I heart (NY)' wel is in te schrijven als onderscheidingsteken. Want ís dit wel onderscheidend genoeg? Misschien het geheel 'I heart NY' wél, maar het 'I heart'-concept niet (jaja, een merkenrechtjurist moet niet dyslectisch zijn). Of ook, maar of beide gerechtigden dan bescherming zouden kunnen inroepen tegen McDonalds of I Love Fashion News is een andere vraag.

Alleen de rechter kan hier antwoord op geven. Ik ben slechts een jurist in the making, die houdt van Legal News.

Right to be wrong

Bijna elk zichzelf respecterend blogger heeft zijn of haar weblog tegenwoordig voorzien van een copyright-teken en/of -verklaring ("niets van deze blog mag zonder toestemming worden overgenomen", etc.) om zich, naar eigen idee, te beschermen tegen plagiaat. Bloggers hebben namelijk auteursrecht - bij leken beter bekend als copyright (dit is het recht van de maker om zijn of haar werk openbaar te maken en te verveelvoudigen), en willen dat ook aan anderen laten weten. Maar zijn bloggers met een copyrightteken en/of -verklaring beschermd tegen plagiaat?

Ja en nee. Bloggers met een copyrightteken en/of -verklaring zijn beschermd - in die zin dat hen auteursrecht toekomt, maar niet in meer of minder mate dan bloggers zonder een dergelijke kennisgeving. Auteursrecht komt de maker van rechtswege toe, dat wil zeggen dat je niets hoeft te deponeren of te registreren om bescherming te kunnen genieten.

Aan de andere kant weet je eigenlijk pas echt zeker dat jou auteursrecht toekomt, als de rechter dat heeft bepaald. De vereisten van 'het werk' en 'de maker' uit de Auteurswet zijn namelijk zo eenduidig nog niet. Wanneer iemand ongevraagd jouw werk gebruikt en jij stapt naar de rechter zal pas duidelijk worden of er inbreuk is gemaakt of niet. Met andere woorden: of jou daadwerkelijk auteursrecht toekomt ja of nee.

Maar zelfs als jij op grond van een rechterlijke uitspraak zeker weet dat jou auteursrecht toekomt ben je niet 100% veilig. Er kunnen altijd mensen jouw werk gebruiken, en de kans is groot dat jij er, mits het 'nieuwe' werk geen groot succes wordt, nooit achter zult komen.

Om ook maar meteen wat andere misverstanden recht te zetten:
- Een ieder komt wel het citaatrecht toe.
- Bij het gebruiken van (door jou gemaakte) foto's speelt altijd het portretrecht van de geportretteerde een rol.
- Werken waarvan de maker meer dan 70 jaar geleden is overleden vallen in het publiek domein. Hierop rusten geen auteursrechten meer.

Bloggers, het is niet erg om fouten te maken, maar haal dat copyrightteken en/of die -verklaring nu maar weg. Als je een zelfrespecterend blogger bent dan...

Het Slechtste Idee van Nederland

Gister zapte ik langs Het Beste Idee van Nederland. Het televisieprogramma van SBS bestaat natuurlijk al jaren, maar het was pas gister dat er een juridisch belletje bij me ging rinkelen. "In dit televisieprogramma krijgen mensen de kans om een nieuw idee of uitvinding te verzinnen en te gaan ontwikkelen. Deze mogen ze vervolgens presenteren aan een jury. Het idee dat wordt gekozen als Het Beste Idee van Nederland wordt uitgevoerd.", zo lees ik op het internet. Grappig dat ze het programma een kans voor de deelnemers noemen. Want wie is straks de octrooihouder als het idee echt een succes wordt?

De deelnemer met het beste idee wint ook een geldprijs van 25.000 euro. Lijkt inderdaad een kans, maar is er in feite geen sprake van exploitatie van collectieve intelligentie? Het doel van Het Beste Idee van Nederland is niet kansen bieden aan de deelnemers, maar het vergaren van kennis door SBS. Dit jaar is Het Beste Idee van Nederland zelfs op zoek naar mensen die een oplossing bieden voor een structureel probleem tegen afval. Als dat niet makkelijk is?! Bovendien kunnen voor niet-winnende uitvindingen direct door slimme kijkers octrooien worden aangevraagd. Maken de deelnemers dus ook niet nog eens slapende honden wakker?

Op de website van SBS staat niets over het octrooirecht. Willen zij ook geen slapende honden wakker maken? Betalen zij de winnaar 25.000 euro voor het idee, waarna zij zelf - als het goed is - kunnen cashen met hun monopolie? Ik hoop dat naïeve deelnemers hierdoor in ieder geval uit hun droom zijn ontwaakt.

OV-chitkaart

Bron: AT5

Wie is er wél positief over de OV-chipkaart? De gemiddelde burger klaagt onder andere over de schaarste van oplaadpunten, de vier euro boete bij niet-uitchecken en het gebrek aan inzicht in je saldo. Los daarvan kan er ook kritiek worden geleverd vanuit de juridische hoek. Nu het hele openbaar vervoer is gedigitaliseerd worden alle reisbewegingen geregistreerd en maar liefst zeven jaar bewaard. Is de registratie van onze gegevens door vervoerbedrijven onrechtmatig?

Registratie vindt plaats door verplicht in- en uitchecken. Broekema, voormalig collegelid van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) vindt dat onzin. “Deze handeling voegt geen controle toe. Ook als er poortjes zijn hoeft de kaart alleen maar de poort open te maken en niet het transport te registreren.” Het verplichte in- en uitchecken is echter nooit gemeld bij het CBP en daarom is nog niet onderzocht of deze handelswijze rechtmatig is.

Dat vervoerbedrijven inzicht hebben in je gegevens is één ding, maar dat je dat zelf níet hebt is het tweede. Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam is sinds 2007 een Naamloze Vennootschap geworden en staat nu dus los van de gemeente. Informatie omtrent je reisgegevens kan dus niet worden opgevraagd op grond van de Wet Openbaarheid van bestuur (Wob), daar deze wet ziet op informatie van de overheid. GVB is een particulier.

De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) geeft de burger bepaalde rechten, zoals het recht om te weten wat er met zijn persoonsgegevens gebeurt. De burger mag zijn gegevens - tegen betaling conform het Besluit kostenvergoeding Wbp - te allen tijde inzien en mag ook verzoeken tot onder andere correctie van zijn gegevens en bezwaar maken tegen de verwerking van zijn persoonsgegevens. Verwerken is een heel ruim begrip: het omvat het gehele proces van verkrijgen, combineren, bewerken, opslaan, doorgeven tot vernietigen van gegevens.Het geheel of gedeeltelijk geautomatiseerd verwerken van persoonsgegevens moet in principe gemeld worden aan het CBP. Het CBP neemt de melding op in het register, maar deze opname zegt niet dat de verwerking plaatsvindt in overeenstemming met de Wbp.

Als het verplicht in-en uitchecken dus al was gemeld bij het CBP, betekende dat nog niets wat betreft de eventuele onrechtmatigheid. Is het dan niet onrechtmatig dát het niet is gemeld? 'In principe' niet waarschijnlijk...

Door de Clinic is er begin dit jaar een handhavingsverzoek naar het CBP gestuurd omtrent deze vragen. Het CBP heeft de Clinic-studenten laten weten dat de verantwoordelijken een “redelijke termijn moet worden gegund” waarop zij hun zienswijze op de voorlopige bevindingen van het onderzoek van het CBP mogen geven. Na beoordeling van de zienswijzen zal het onderzoek worden afgesloten met een rapport van definitieve bevindingen. Tot op de dag van vandaag wordt echter met geen woord gerept over eventuele termijnen die het CBP zichzelf of de vervoerbedrijven oplegt. Het enige juridisch advies dat ik OV-chipkaartgebruikers dus nu kan meegeven is: neem de fiets!

Laat je horen!

Foto: AD.nl

Het Nederlandse koningshuis heeft sinds 25 september een Twitteraccount. Indien je ze volgt blijf je op de hoogte van alle activiteiten van het Koninklijk Huis. Natuurlijk zijn het niet Beatrix en Maxima zelf die de 'snelle korte boodschapjes' posten. Die taak heeft de Rijksvoorlichtingsdienst op zich genomen.

Als ik bedenk hoeveel negatieve reacties ik vaak al over het koningshuis en Twitter an sich hoor, verwacht ik dat die combinatie al helemaal kritiek kan verwachten. Twitter zou de privacy aantasten en "het gaat toch niemand aan wat ik aan 't doen ben?". Maar kan er ook vanuit juridisch oogpunt iets negatiefs over deze manier van communicatie gezegd worden?

Hoewel Twitter natuurlijk de mogelijkheden biedt om de privacy aan te tasten, is dat zeker niet de bedoeling. Twitter vergroot eerder de uitingsvrijheid. En dan nog ben je er natuurlijk zelf bij. Als jij op Twitter wilt verkondigen dat je lekker op de W.C. zit moet je dat vooral doen, maar zeur dan niet dat iedereen alles van je weet. Aan de andere kant kan het ook juist nuttig zijn mensen op de hoogte te brengen van je activiteiten. Bijvoorbeeld als je een weblog hebt. Elke keer dat je iets nieuws post, tweet je dat de wereld in, met extra bezoekers tot gevolg. Ook kan je een discussie doen ontstaan, wat de deelname aan het maatschappelijk debat bevordert. Deze participatiemogelijkheden zijn naar mijn mening een vooruitgang voor ieder persoon in dit vrije land.

Laten we dit eens op het Koningshuis betrekken. Hoewel hoge bomen meer wind vangen, beschikt het koningshuis natuurlijk ook over privacyrechten. Gooien ze met hun Twitteraccount dan niet de eigen glazen in? Wederom is dat in eigen hand. Over ruzies tussen Willem-Alexander en Maxima zul je op Twitter waarschijnlijk niets lezen. Wel over zaken die van belang zijn, zoals het feit dat de kroonprins en kroonprinses bij NOS en RTL waren en uitleg over onduidelijkheden: "dank aan u allen voor het hartelijke welkom. Kersttoespraak was niet tégen Twitter, maar wel vóór naastenliefde". Dit soort tweets bevorderen de transparantie van het koningshuis.

Twitter is alleen maar positief. Gebruik het goed of gebruik het niet om je rechten optimaal te waarborgen.

What else?

'Nespresso. What else?' is een slogan die iedereen kent. En wie eenmaal een kopje gedronken heeft snapt wat ermee bedoeld wordt. Geen andere koffie is lekkerder dan Nespresso. Maar ís er wel andere koffie, vergelijkbaar met Nespresso?

Slimmer dan vergane glorie-koffie Senseo is Nespresso geweest met het beschermen van hun systeem. Op de speciaal ontwikkelde metalen koffie cups, waar de koffie alleen met negentien bar doorheen kan worden gepompt, is octrooirecht gevestigd. Een octrooi is een exclusief recht tot het maken of verkopen van een product. Nespresso is dus de enige die de cupjes maakt en verkoopt. In Amsterdam gebeurt dat in de Bijenkorf en de P.C. Hooftstraat (over exclusief gesproken). Hebben wij als koffieliefhebber dan wel een alternatief?

Alleen ondernemers die het octrooirecht zouden omzeilen, kunnen de concurrentiestrijd aan gaan met Nespresso. Anders is het wachten tot het octrooi afloopt. Wanneer dat precies zal zijn is onduidelijk. Er schijnen gedurende verschilende jaren zo'n 1.700 octrooien te zijn gevestigd, welke allemaal na maximaal twintig jaar aflopen. Rumor has it dat dit binnenkort zal zijn, maar dat maakt Nespresso niet bang: "we verkopen immers de beste koffie ter wereld, daar kan niemand tegenop."

En als Nespresso dán gedronken wordt omdat ze de lekkerste zijn, in plaats van de enige, dan moet George Clooney misschien maar bescherming voor zijn slogan gaan aanvragen...

Sky is the limit?

Zowel het recht als de mode is mijn passie. Totaal iets anders? Helemaal niet! In de zoektocht naar de perfecte little black dress stuit je soms zo maar op een juridische kwestie.

Vrijdag vond ik mezelf tussen de rekken van Sky, een onderscheidende kledingwinkel met merken als A.P.C., Isabel Marant en hun eigen merk; She Rebel. She Rebel wordt gekenmerkt door origineel gebruik van digitale prints van klassieke schilderijen die prijken op sjaals, blouses en knoopjes, zo lees ik later op de website. Waarna mijn juridische radar begint te loeien. Is She Rebel gerechtigd tot het gebruik van dergelijke digitale prints? Want kan een designer zonder meer andermans afbeeldingen verwerken in zijn ontwerpen?

Al eerder boog ik me over een soortgelijke kwestie. Blogvriendin Nancy vroeg zich af of winkelketen Zara gerechtigd was tot het verwerken van een foto van Blogger Betty in hun ontwerpen. Betty is één van 's werelds bekendste modebloggers. Een T-shirt met één van de foto's van haar blog erop moet dan ook goed verkopen, zo moet Zara gedacht hebben. Jammer alleen dat Betty niet om toestemming gevraagd is. Een beetje dom, want Betty werd natuurlijk snel herkend. Massaketen vs. modemeisje dus. Wie wint?

Na een kleine research legde ik Nancy uit dat er twee wegen te bewandelen zijn. Ten eerste bezit Betty het portretrecht op haar foto, daar ze de geportretteerde persoon is. Het portrechtrecht geeft deze namelijk het recht zich te verzetten tegen publicatie van het portret. Onder portret wordt in dit verband verstaan, elke zichtbare weergave waarop iemand herkenbaar is afgebeeld. Nou, dat was ze. De vraag is dan alleen nog of de foto op een T-shirt laten drukken onder 'publicatie' valt. Dit is zeker aannemelijk te maken.

Naast het portretrecht kan Betty het ook op het auteursrecht gooien. Het auteursrecht is een uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen. Betty is de maker van haar blog en data kunnen uitwijzen dat zij de eerste was die haar foto door middel van haar blog in de openbaarheid heeft gebracht. De vraag is nu alleen nog of het auteursrecht ook van toepassing is op een blog, maar ook dit kan zeker aannemelijk gemaakt worden.

In de She Rebel-kwestie schuilt een moeilijker vraagstuk. Immers, minstens even bekend als de geportretteerden op klassieke schilderijen zijn de kunstenaars. Een fotograaf is in principe ook een kunstenaar, maar die bleef in de zaak Betty buiten beschouwing. Maar mocht She Rebel nu het bekende Marilyn Monroe-portret van Andy Warhol willen gebruiken; moet dat overlegd worden met de geportretteerde of de kunstenaar? En wat als beide inmiddels zijn overleden, zoals in casu het geval is?

Een designer lijkt in ieder geval een afbeelding van een ander in zijn ontwerp te kunnen verwerken, mits zij daar niemand vraagtekens bij zet...

Hou je snavel!

Dat er tegenwoordig ontslagen vallen naar aanleiding van ongepaste krabbels en - foto's op Hyves en Facebook is niemand ontgaan. What's next? Twitter-ontslag! Het gaat nog net niet zo ver dat werknemers een direct message krijgen met daarin het verlossende woord, maar er is wel iemand ontslagen op grond van een onacceptabele tweet.

TROS heeft de samenwerking opgezegd met Cornald Maas, commentator van het Eurovisie Songfestival. Reden was de grap die de commentator in de verkiezingsnacht via Twitter verspreidde: "grappige exportproducten heeft Nederland: Sieneke, Joran van der Sloot en de PVV".

Belachelijk dat iemand wordt ontslagen om een tweet? Ja. Belachelijk dat iemand wordt ontslagen om een ongepaste grap over de zangeres van het programma waar diegene commentator voor is? Nee. Ook buiten werktijden ben je nog steeds de commentator van TROS.

Maar hoe zit het dan met onze vrijheid van meningsuiting? Tja, die is niet absoluut. 'Vrijheid, tenzij schade', het schadebeginsel van filosoof John Stuart Mill, illustreert deze situatie uitstekend. Je vrijheid houdt op daar waar hij anderen raakt.

Nog een kleine kritische kanttekening: hoe 'ongepast' ís de grap van Maas? 'Grappige' exportproducten: geen 'debiele', 'domme', 'rechtse' of 'moordlustige' exportproducten dus. Ook zie ik geen belediging, dan wel discriminatie in het 'vergelijken' met Joran en de PVV.

Had TROS wel het recht Maas te ontslaan? Wat het antwoord ook is: wees voorzichtig met wat je twittert. Helemaal als je een zekere BN-er bent.

What is justice?

Foto: De Volkskrant

De Bavaria Babes genieten inmiddels internationale bekendheid door hun strip-act tijdens Nederland - Denemarken in Zuid-Afrika. Een reclamebureau bedacht het plan om voor biermerk Bavaria een groep mooie dames te vermommen als Denemerken-fans, om zich vervolgens van de rood-witte kleding te ontdoen en in de bekende oranje Bavaria jurkjes een dansje te doen. Het doel: promoten van dit Nederlandse biermerk.

Op grond van geldend recht is het echter verboden commerciële activiteiten op te zetten in een voetbalstation. Mede omdat het Amerikaanse Budweiser het officiële biermerk is van de WK-eindronde. De Bavaria Babes zijn opgepakt, ondervraagd en vastgehouden. Momenteel zijn de dames weer op vrije voeten, maar moeten wel binnenkort voorkomen en riskeren een celstraf van zes maanden.

Het volk lijkt de unanieme mening te hebben dat 'dit écht niet kan'. Op de website www.steunonzebabes.nl vraagt men een petitie te tekenen voor:

1. Geen verbod op mooie vrouwen in korte jurkjes
2. Het recht het bier van onze keuze te drinken
3. Een einde aan de idiote geldwaanzin die het mooiste spel ter wereld kapot aan het maken is.

Waar ik als jurist vraagtekens bij zet is het volgende: waarom het als onrechtvaardig wordt gezien deze meiden op te pakken, terwijl ze duidelijk een wet hebben overtreden, de inhoud van de petitie, en het feit dat de Bavaria Babes persoonlijk worden aangesproken voor de actie.

Om Joran van der Sloot er maar weer even bij te betrekken: als een 17-jarige jongen de Wereld doet vermoeden een meisje te hebben laten verdwijnen, maar daar geen hard bewijs voor is, roept iedereen 'dat het toch gewoon duidelijk is en hij de cel in moet'. Echter, wanneer dertig onschuldige meisjes bewust een commerciële actie opzetten en daarmee de wet overtreden 'gaat het echt te ver dat ze daarvoor worden opgepakt'. Enerzijds hoeft het recht dus niet aanwezig te zijn voor een veroordeling, anderzijds wordt een pure arrestatie gezien als onrechtvaardig, terwijl de wet dat zwart op wit geeft.

Een petitie tegen deze zaak is naar mijn mening al vreemd, daar je er niet voor moet kunnen tekenen of iemand de wet heeft overtreden ja of nee (zouden we bij Joran moeten doen). Maar de inhoud van deze petitie is tot daar aan toe. Geen jurist die dit heeft kunnen opstellen. Wij moeten namelijk tekenen tegen een verbod op mooie vrouwen in korte jurkjes. Dit slaat nergens op, omdat dát natuurlijk niet de reden is dat de Bavaria Babes zijn opgepakt. De jurkjes waren van Bavaria en dienden als promotie voor dit biermerk. Het woord 'mooi' is alleen toegevoegd om de arrestatie onrechtvaardiger te doen lijken. Ook de uitspraken 'dat we blijkbaar Oranje niet meer toe mogen juichen' slaan nergens op. Ik herhaal: hier gaat het geschil niet over.

Ook moeten wij tekenen voor het recht om het bier van onze keuze te drinken. Ook dit is niet relevant. Natuurlijk wil ik ook graag het bier van mijn keuze drinken, maar de meiden zijn niet opgepakt omdat ze iets dergelijks deden.

De laatste reden om te tekenen is eveneens er bij verzonnen. Het is een subjectieve interpretatie die wederom dient om meer sympathie voor de Babes te wekken, dan dat het daadwerkelijk de reden was om de dames op te pakken.

Verschillende mensen roepen 'dat het biermerk niet eens zichtbaar was op de jurkjes'. Echter het doel van de actie was het promoten van Bavaria, en aangezien de Babes én de doelgroep weet dat de gedragen oranje jurkjes van dit merk waren, doet de zichtbaarheid er naar mijn mening niet aan af.

Mocht het tot een proces komen, dan vraag ik me af: is niet Bavaria zelf aansprakelijk, voor en door wie de actie is opgezet? In principe waren de Babes tijdens hun act aan het werk voor Bavaria en viel hetgeen zij op dat moment deden binnen de werksfeer die zij waren overeengekomen.

Natuurlijk hoop ik dat de Babes vrij uit gaan, mede ook om mijn laatste punt, maar dan wel omdat het rechtvaardig is, en niet op basis van onredelijke, niet-juridische en irrelevante argumenten.

Het merk Joran?

Foto: AT5

Een dag zonder Joran is een dag niet geleefd. Althans zo luidt mijn levensmotto momenteel. In mijn dagelijkse zoektocht naar de nieuwste updates stuitte ik op het volgende: Tip de Bruin (chique modezak, red.) heeft een etalagepop verkleed als Joran in de etalage gezet. 'Joran' draagt handboeien en een kogelvrij vest, en op de grond liggen dollars en pokerfiches.

Deze originele manier om klanten te werven lijkt een succes. Tip de Bruin ziet de omzet stijgen. Toch kan ik me voorstellen dat er ook mensen zijn die dit een smakeloze actie vinden.

De juridische vraag van vandaag is echter: mag Joran van der Sloot zonder meer als reclame worden gebruikt?

Ik denk aan Sven Kramer, die gedurende de Olypmische Spelen in verschillende commercials te zien was. Wie adverteerde met de populaire schaatser boekte winst. Menig bedrijf zag zijn kans schoon en verzon een eigen Sven-spotje. Maar zoals het recht overal regeltjes voor heeft, zo zijn er ook regeltjes voor Sven Kramer. Sven Kramer is inmiddels een gevestigd merk, wat betekent dat niemand de woorden Sven en/of Kramer en/of zijn afbeelding zonder meer mag gebruiken om op mee te liften.

Tip de Bruin lijkt in Joran nu een gat in de markt te hebben gevonden. Wie volgt? Hoe lang nog voor er ook op Joran van der Sloot een merk wordt gevestigd?